گرگرفتگی

علایم وازوموتور (گرگرفتگی) Vasomotor تقریبا در ۷۵% از زنان واقع در دوره حول و حوش یائسگی رخ می دهد . این علایم در اکثر زنان تا ۱-۲ سال بعد از یائسگی پابرجا می مانند اما در برخی دیگر تا ۱۰ سال یا بیشتر نیز تداوم می یابند . گرگرفتگی علت اصلی مراجعه زنان برای مراقبت در هنگام یائسگی و درخواست درمان هورمونی است . گرگرفتگی علاوه براینکه سبب آشفتگی زنان در محیط کار و متوقف کردن فعالیتهای روزانه می شود ٬ خواب فرد را نیز بر هم می زند .

بسیاری از زنان دشواری در تمرکز و ناپایداری عاطفی را در طی دوره انتقالی یائسگی گزارش می کنند . با درمان علایم وازوموتور باید آن دسته از علایم شناختی و خلقی که ناشی از مختل شدن خواب و خستگی روزانه در اثر بی خوابی هستند بهبود یابند .

میزان بروز بیماری تیروئید با بالا رفتن سن زنان افزایش می یابد بنابراین تستهای عملکرد تیروئید باید در مواردی که علایم وازوموتور ٬ آتیپیک یا مقاوم به درمان هستند انجام شوند .

مکانیسم های زمینه ای گرگرفتگی به طور کامل شناخته نشده اند . نوعی رویداد مرکزی که احتمالا از هیپوتالاموس آغاز می شود سبب افزایش دمای مرکزی بدن ٬ سرعت متابولیسم و دمای پوست می گردد این واکنش در برخی از رنان منجربه اتساع عروق محیطی و تعریق می شود . رویداد مرکزی ممکن است در اثر فعال شدن نورآدرنرژیک٬ سروتونینرژیک یا دوپامینرژیک آغاز شود . اگرچه افزایش ناگهانی LH اغلب در هنگام گرگرفتگی رخ می دهد این افزایش نقش سببی ندارد چون علایم وازوموتور در زنانی نیز که غده هیپوفیز آنان برداشته شده است ایجاد می شوند .

نقش دقیق استروژن در تعدیل این رویدادها مشخص نشده است . علایم وازوموتور در نتیجه قطع ناگهانی استروژن و نه صرفا کمبود استروژن به وجود می آیند . به عنوان مثال در زنان جوان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان در اثر سندرم ترنر میزان بسیار زیاد FSH و میزان اندک استروژن دیده می شود اما تا زمانی که بیمار با استروژن درمان نشده و سپس این درمان متوقف نشده است گرگرفتگی رخ نمی دهد .

درمان با استروژن سیستمیک موثرترین روش موجود برای درمان علایم وازوموتور و اختلال خواب در اثر آن است . اگرچه دوزهای استاندارد معمولا موثر هستند زنان جوان و زنانی که اخیرا تخمدانهای خود را برداشته اند ممکن است به دوزهای بیشتری نیاز داشته باشند . زنان سالمی که در دوره انتقالی حول و حوش یائسگی دچار گرگرفتگی های دردسر زا می شوند اما هنوز هم دارای قاعدگی هستند ممکن است از قرص های جلوگیری از بارداری خوراکی سود ببرند . دوزهای بالای استروژن و پروژسترون موجود در این قرص ها علاوه بر اینکه در درمان علایم وازوموتور موثر هستند ٬ سیکلهای قاعدگی را نیز کنترل می کنند . درمان با دوز بسیار کم استروژن نیز در بسیاری از زنان در درمان گرگرفتگی مؤثر است . دوز کم استروژن های کنژوگه و استریفیه خوراکی (۳/۰ میلی گرم در روز) یا استرادیول ترانس درمال ( ۰۲۵/۰ در هفته) اغلب مؤثر است و با آثار جانبی و تحریک آندومتری ناچیز همراه است . در زنانی که هیسترکتومی نشده اند درمان با پروژستین نیز باید به طور همزمان انجام شود اما در موارد درمان با دوز کم استروژن می توان از درمان متناوب با پروژستین نیز استفاده کرد .

با توجه به خطرهای شناخته شده درمان هورمونی این درمان باید با کمترین دوز مؤثر و در کوتاهترین مدتی که اهداف درمانی را برآورده می کند بکار برده شود . اکثر زنانی که در دوره انتقالی یائسگی دچار گرگرفتگی های بسیار مشکل ساز شده اند از درمان کوتاه مدت سود می برند و می توانند بعد از چند سال درمان مصرف هورمونها را قطع کنند . یکی از خطرهای اصلی درمان هورمونی یعنی سرطان پستان ظاهرا تا ۵-۴ سال مصرف هورمون افزایش نمی یابد .

چون علائم وازوموتور ظاهرا در نتیجه قطع ناگهانی استروژن و نه صرفا میزان کم استروژن به وجود می آیند اگر توقف درمان با استروژن مد نظر باشد باید دوز آن بتدریج در عرض چند ماه کاهش داده شود . توقف ناگهانی درمان ممکن است منجر به بازگشت علائم شدید وازوموتور شود (این توصیه براساس تجارب بالینی مطرح شده است) .

یکی از رویکردهای احتمالی برای متوقف کردن درمان ٬ کاهش تدریجی دوز و فاصله دوزها و همچنین استفاده از علایم بیمار به عنوان راهنما در روند قطع درمان است . به عنوان مثال در ابتدا به مدت ۳-۲ ماه هر روز دوز کاهش یافته هورمون مصرف می شود سپس این دوز کاهش یافته به صورت یک روز در میان تا ۳-۲ ماه و پس از آن به صورت ۳ روز در میان تا ۳-۲ ماه دیگر مصرف میشود و در نهایت در صورت مطلوب بودن وضعیت بیمار درمان متوقف می گردد .

در زنانی که مصرف استروژن را انتخاب نمی کنند و یا در مواردی که استفاده از استروژن برای فرد ضرر دارد گزینه های دیگری در دسترس هستند . درمان با پروژستین صرف یکی از گزینه های درمانی در برخی از زنان محسوب می شود . مدروکسی پروژسترون استات (۲۰ میلی گرم در روز) و مژسترل استات (۲۰ میلی گرم دو بار در روز) به طور مؤثر علایم وازوموتور را درمان می کنند . همچنین داروهای متعددی که مسیرهای نوروترنسمیتر مرکزی را تغییر می دهند در درمان این اختلال مؤثر هستند . عواملی که تون نورآدرنرژیک مرکزی را کاهش می دهند (مانند کلونیدین) گرگرفتگی را برطرف می کنند درحالی که یوهیمبین (عاملی که تون آدرنرژیک را افزایش می دهد) سبب تشدید علایم می شود . کلونیدین علایم وازوموتور را به طور قابل توجهی کاهش می دهد . از این دارو می توان به شکل خوراکی (۱/۰ تا ۲/۰ میلی گرم در روز) یا برچسب ترانس درمال هفتگی (۱/۰ میلی گرم در روز) استفاده کرد . عوارض کلونیدین شامل کاهش فشار خون وضعیتی و خواب آلودگی است .

مهار کننده های انتخابی برداشت مجدد سروتونین (SSRI) نیز در برطرف کردن گرگرفتگی مؤثر هستند . در یک بررسی در مورد پاروکستین CR (5/12و ۲۵ میلی گرم در روز) نشان داده شد که با مصرف این دارو هم دفعات و هم شدت اپیزودهای گرگرفتگی در زنان یائسه مبتلا به این اختلال به طور قابل توجهی کاهش می یابد . آثار جانبی شامل سردرد ٬ تهوع و بی خوابی بودند . در یک بررسی در مورد فلوکستین (۲۰ میلی گرم در روز) نیز بهبود خفیف علایم مشاهده شد . نکته مهم این است که در تمام مطالعات بهبود همه علایم وازوموتور با مصرف SSRIها گزارش نشده است .

انواع مختلف داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است در درمان مؤثر باشند اما این داروها آثار جانبی فراوانی دارند .

بسیاری از زنان یائسه تمایل دارند مکملهای تغذیه ای و ویتامینی را برای رفع گرگرفتگی امتحان کنند . در مورد بسیاری از این درمانه ادعاهایی مبنی بر برطرف شدن گرگرفتگی ها مطرح شده اند اما در مورد آنها بندرت بررسی صورت گرفته است . در چند مطالعه کاهش علایم وازوموتور با مصرف مکملهای سویا نشان داده شده است در حالی که در برخی دیگر از مطالعات چنین یافته ای مشاهده نشده است . در یک مطالعه تصادفی مشخص شد که پروتئین سویا (۶۰ گرم در روز) گرگرفتگی را تا ۴۵% کاهش می دهد و در یک مطالعه دیگر گزارش شد که استفاده از ایزوفلاون ها (۱۰۰ گرم در روز) هم علایم وازوموتور را کاهش می دهد و هم از میزان کلسترول تام و LDL می کاهد .

اگرچه مصرف ویتامینE  اغلب توصیه می شود اما مطالعات نشان داده که مصرف این ویتامین (۸۰۰ واحد در روز) فقط اندکی گرگرفتگی را کاهش می دهد . در مطالعات فاقد گروه شاهد بر روی طب سوزنی ٬ ورزش و تنفس منظم ٬ بهبود علایم وازوموتور با استفاده از این تگنیکها نشان داده شده است . زنان ممکن است برای رفع علایم از درمانهای مکمل و جایگزین استفاده کنند اما باید بدانند که کارایی و بی خطر بودن این روش ها هنوز به اثبات نرسیده است . قرار گرفتن در محیط سرد با کاهش عینی و ذهنی گرگرفتگی همراه بوده است بنابراین زنان مبتلا به این علایم باید تشویق شوند که دمای اتاق را در حد پایین نگه دارند و لباسهای سبک و نازک بپوشند . این علایم در زنان دارای وزن بیش از حد و سیگاری از زنان دارای وزن طبیعی و غیر سیگاری شدیدتر هستند .