رحم

رحم یا زهدان یک عضو توخالی ٬ بصورت یک گلابی وارونه در بین دو استخوان لگن در بدن زن جهت نگهداری ٬ تغذیه ( از طریق ارتباط با جفت ) و رشد جنین تا زمان زایمان می باشد که دیواره های آن از عضلاتی قطور تشکیل شده . وجود این ماهیچه ها (لایه میومتر ) در هنگام زایمان ٬ به خروج نوزاد از رحم کمک می کند. در زنان جوان پیش از بارداری رحم دارای طول ۸ سانتی متر ٬ عرض ۲ سانتی متر و ضخامت ۵/۲ سانتی متر می باشد .

رحم دارای سه قسمت است که شامل :

قعر (Fundus)              تنه(Body)                    گردن(Cervix)

قعر بخشی از رحم زن است که بالاتر از محل ورود لوله های رحمی قرار می گیرد . تنه یا جسم رحم بخشی از رحم است که در زیر محل ورود لوله های فالوپ قرار دارد . تنه رحم در پایین باریک می شود و در امتداد گردن رحم قرار می گیرد . گردن رحم دیواره قدامی – بالایی –  واژن را سوراخ می کند . حفره گردن رحم را کانال سرویکال می گویند که از طریق سوراخ داخلی (InternalOS) با حفره تنه رحم و از طریق سوراخ خارجی (External OS) با حفره واژن ارتباط دارد .

مجاورات رحم عبارتند از :

در جلو بن بست رحمی مثانه ای و سطح فوقانی مثانه ٬ در عقب بن بست رکتومی رحمی به نام بن بست دوگلاس و در خارج رباط پهن و شریان و ورید رحمی .

پوزیشن (وضعیت) طبیعی رحم عبارتست از :

آنته ورسیون یعنی محور بلند رحم به طرف جلو و بر روی محور بلند واژن (مهبل) خم می شود و آنته فلکسیون یعنی محور بلند تنه رحم زن در سطح سوراخ داخلی همراه با محور بلند گردن رحم به جلو خم می شود .

لایه های رحم عبارتند از :

لایه سروزی خارجی که از صفاق تشکیل شده است . لایه عضلانی میانی که میومتر نام دارد و بخش اعظم جسم رحم را تشکیل می دهد . لایه مخاطی داخلی که آندومتر نام دارد که ادامه غشاء مخاطی لوله های رحم در بالا و ادامه غشای مخاطی واژن در پایین است . ( آندومتر از زمان بلوغ تا یائسگی در پاسخ به هورمون های تخمدانی دستخوش تغییرات گسترده ای در طی سیکل قاعدگی می شود بدین صورت که با رشد این لایه در هر ماه زن جهت بارداری آماده می شود و در صورتی که لقاح داخلی صورت نگیرد این بافت به همراه خون از مهبل خارج می شود )

لایه آندومتر  :

لایه مخاطی پوشاننده رحم غیر حامله است . نازک ٬ صورتی ٬ مخملی و دارای سوراخ های ریز بسیار (منافذ غدد رحم) می باشد . ضخامت آن در دوره ماهانه از ۵/۰ تا ۵ میلی متر متغیر است . در مزانشیم بین غدد رحمی عروق خونی فراوان وخود دارد . سلول های اپی تلیوم آن متراکم ٬ استوانه ای بلند و بعضا مژکدار است . هسته های سلول در بیشتر طول سیکل نزدیک به قاعده سلول قرار دارد . سلول های مژکدار فعالیت ترشحی ندارند و جهت زنش آنها هماهنگ با لوله فالوپ و آندوسرویکس به طرف سوراخ خارجی است . غدد رحم ترشحات رقیق و قلیایی دارند . بعد از یائسگی سلول های اپیتلیوم کوتاه و غدد به تدریج از بین میروند و نسج بین غدد بیشتر فیبری می شود .

لایه میومتر :

قسمت اعضم جسم رحم را تشکیل می دهد . بین دسته های عضلانی ٬ نسج همبند با فیبرهای الاستیک زیاد وجود دارد . میزان عضله در لایه های داخلی بیشتر از لایه های خارجی و در دیواره های قدامی و خلفی بیش از دیواره های طرفی است که در حاملگی هیپرتروفی(افزایش حجم) شدیدی پیدا می کند .

خونرسانی رحم :

خون شریانی رحم عمدتا از طریق شریان رحمی تامین می شود که شاخه ای از شریان ایلیاک داخلی می باشد . شریان رحمی با ایجاد یک زاویه قائمه از روی حالب عبور می کند و در وسط سوراخ داخلی به گردن رحم میرسد . ورید رحمی همراه با شریان می باشد و به ورید ایلیاک داخلی تخلیه می شود . عروق لنفاوی قعر رحم همراه با شریان تخمدانی سیر می کنند و در سصح مهره L1 به غدد لنفاوی پاراآئورتیک تخلیه می شوند . عروق لنفاوی تنه و گردن رحم به غدد لنفاوی ایلیاک داخلی و خارجی میریزند . بعضی از عروق لنفاوی همراه با رباط گرد رحم از درون کانال اینگوینال (مجرای مغبنی) عبور می کنند و به غدد لنفاوی مغبنی سطحی تخلیه می شوند .

لوله های رحمی :

لوله های رحمی یا لوله های فالوپ در کناره های فوقانی رباط های پهن رحم قرار می گیرند و طول هریک از آنها ۱۴-۸ سانتی متر است . این لوله ها برای انتقال تخمک از تخمدان به رحم عمل می کنند و محلی را برای لقاح تخمک با اسپرم (معمولا در ناحیه آمپول) فراهم می آورند و مواد غذایی را به تخمک لقاح یافته می رسانند . به علاوه لوله رحمی همانند مجرایی عمل می کند که اسپرم با عبور از درون آن به تخمک می رسد .

هر لوله دارای ۴ بخش است که از خارج به داخل عبارتند از :

قیف(Infundibulum)  ٬ آمپول(Ampulla)  ٬ تنگه(Isthmus)  ٬ داخل دیواره(Intramural)

لبه آزاد قیف زایده های انگشتی به نام شرابه(Fimbriac)  دارد که بر روی تخمدان قرار می گیرند . باریکترین قطر لوله در ایسم ۲-۳ میلیمتر و کلفت ترین قسمت آمپول ۸-۵ میلی متر است .

خون شریانی لوله رحمی از شریان رحمی (شاخه ای از شریان ایلیاک داخلی) و شریان تخمدانی (شاخه آئورت شکمی) تامین می شود و وریدها همراه با شریان ها هستند . عروق لنفاوی لوله های رحمی همراه با شریانها هستند و به غدد لنفاوی ایلیاک داخلی و پاراآئورتیک تخلیه می شوند.

منبع : بارداری و زایمان ویلیامز