آنتی ژن ها

به تمام موادی که قادر باشند سیستم ایمنی بدن را تحریک و وادر به پاسخگویی نمایند آنتی ژن می نامند . قدرت آنتی ژن ها در تحریک سیستم ایمنی به عوامل مختلفی بستگی از جمله جنس ٬ وزن مولکولی – ساختمان فضایی و تعداد جایگاه های آنتی ژنیک آن مربوط می شود این جایگاهها یا شاخص های آنتی ژنیکی را روی یک مولکول اپی توپ نیز می نامند که مناطقی هستند از یک مولکول که قدرت آنتی ژنیکی یا تحریک سیستم ایمنی را دارند .

آنتی ژنها انواع مختلفی دارند آنتی ژن را اختصارا بصورت Ag نشان می دهند .

ایمونوگلوبین ها :

ایمونوگلوبین ها مولکولهایی هستند که به طور اختصاصی بر علیه آنتی ژن ها و در اثر تحریک آنها ترشح می شوند . ایمونوگلوبین ها در اکثر مایعات بدن از خون و پلاسما تا ترشحات خارج بدن وجود دارند . ساختمان این ملوکولها گلیکوپروتئینی است که بطور اختصار بصورت Ig نشان داده می شوند دارای چهار زنجیره است با دو زنجیره کوتاه و دو زنجیره بلند که از قسمت انتهای بازوهای دو زنجیره تغییر پذیر قدرت اتصال به آنتی ژن را دارد . جایگاه اتصال با آنتی ژن ٬ پاراتوپ نامیده می شود .

هر پاراتوپ مخصوص اپی توپ خاصی طراحی می شود . بقیه قسمت های مولکول ایمونوگلوبولین تقریبا ثابت می باشد اما بر اساس تفاوت های کلی همین قسمت  پنج نوع ایمونوگلوبولین مختلف در بدن هر انسان وجود دارد که بنام IgA  ٬ IgH  ٬ IgM  ٬ IgD و IgE نامیده می شوند که هر کدام خصوصیات متفاوتی دارند . ایمونوگلوبولینی که اختصارا بر علیه یک اپی توپ ساخته شده باشد ٬ آنتی بادی نامیده شده و آنرا با Ab نشان می دهیم .

واکنشهای آنتی ژن آنتی بادی :

آنتی بادی ساخته شده بر علیه یک آنتی ژن قدرت اتصال به آن آنتی ژن را دارد پس اگر در سرم فردی ٬ بر علیه آنتی ژنی خاص ٬ آنتی بادی وجود داشته باشد ٬ دلیل بر ابتلا  فرد به آن بیماری می باشد پس جهت اطلاع از بیماری یک فرد کافی است سرم فرد را مقابل آنتی ژنی مربوطه ( که معمولا بصورت کشته شده و آماده در دسترس می باشد ) قرار دهیم . اتصال آنتی ژن به آنتی بادی سرم ٬ تشکیل مجموعه یا کمپلکس ایمنی را می دهد که درشت بوده و قابل بررسی است .

رابطه Ag + Ab => AgAb اساس تشخیصی بسیاری از تست های ساده و پیشرفته ایمونولوژی می باشد کافی است تا از وجود کمپلکس ایجاد شده مطمئن شویم . گاهی کمپلکس ایجاد شده درشت و قابل رویت نیست و باید از مواد دیگری که به Ag یا آنتی بادی متصل می کنیم بوجود آن پی ببریم برخی از این مواد ٬ فلورسان هستند که از خود نور ساطع می کنند برخی نیز رادیواکتیو بوده و حضور مقدار اندکی از آنها در کمپلکس به سادگی قابل بررسی می باشد . به هر حال حضور ایمیون کمپلکس دلیل وجود آنتی بادی است در همین رابطه تست های مختلفی با نام های متفاوت برای تشخیص آنتی ژن ها ٬ سلول ها و یا سایر اجزاء سلولی بکار گرفته می شود که اساس آزمایش های سرولوژی و ایمونولوژی با نام های مختلف می باشد.

ایمونوهماتولوژی :

در این قسمت آنتی ژن هایی که بر روی گلبول های قرمز قرار داشته و اساس تقسیم بندی آنها را به چهار گروه اصلی O  ٬ AB  ٬ A  ٬ B و همجنین آنتی ژن های Rh بررسی می شود .آنتی بادی ساخته شده بر علیه آنها چگونگی تعیین گروه خونی و آنتی ژنهای فرعی گروههای خونی  را بررسی می نماید علاوه بر آن ناسازگاری هایی که در انتقال خون پیش می آیند روش های جلوگیری از این اتفاق و ناسازگاری های مادر و جنین مورد بررسی قرار می گیرد.

کمپلمان یا مکمل :

مجموعه پروتئینی دیگری در خون و پلاسما و مایعات و ترشحات بدن وجود دارد که به نام کمپلملن یا مکمل نامیده می شود . در واقع این مجموعه پروتئینی تکمیل کننده واکنشهای آنتی بادی است اگر آنتی بادی ترشح شده بر علیه آنتی ژن محلول ساخته شده باشد با اتصال به آن باعث تخریب و حذف آن خواهد شد . اما اگر آنتی ژن مربوطه یک میکروارگانیسم ( میکروب ٬ویروس و یا سلول ) باشد اتصال آنتی بادی به آنتی ژن باعث ظاهر شدن جایگاه هایی می شود که می تواند کمپلمان را جذب نماید . مجموعه پروتئینی کمپلمان بر خلاف آنتی بادی غیر اختصاصی است و به صورت غیر فعال می باشد اما اگر فعال شود اجزای آن یکی بعد از دیگری یکیدگر را فعال می نمایند ( کمپلمان را باC نشان می دهند ) اجزای اصلی آن را بصورت C1 – C9 نشان داده می شود . اولین جزء کمپلمان قادر است به قسمتی از مولکول آنتی بادی که به آنتی ژن متصل شده بچسبد نهایتا فعال شدن پشت سرهم اجزاء کمپلمان ٬ منجر به تشکیل مجموعه ای شبیه به قیف روی سطح پاتوژن ( عامل بیماریزا ) می شود که منجر به نابودی آن خواهد شد .

منبع :

فشرده ایمونولوژی ( پریوش ابراهیمی – نپتون نیک انجام )