مقاومت دارویی ، تهدید جدی در مقابل سلامت بشریت

جنگ انسان ها و میکرو ارگانیسم ها هر چند با فراز و نشیب هایی در طول هزاران سال ادامه داشته اما اکنون به مرحله ای رسیده که غلبه میکروب ها و باکتری ها در برابر سلاح های دارویی انسانی ، جهان را در معرض تهدیدی جدی قرار داده است.

نخستین آنتی بیوتیک ها یا همان پنی سیلین در سال ۱۹۴۰ میلادی کشف شد اما نخستین بارقه های امید برای ریشه کنی بیماری ها ، چند سالی بیشتر طول نکشید چرا که باکتری ها با اکتساب ژن های مقاوم در برابر داروها، تجهیز و مقاوم شدند. میکروب ها و  باکتری های قوی شده ، نه تنها در برابر روند درمانی مقاومت می کردند بلکه گاهی نیز موجب ظهور بیماریهای نوپدید شدند.

به گفته پزشکان ، هنگامی که میکروب ها و باکتریهای یک بیماری در مقابل دارو ، مقاوم می شوند ، آن دارو غیرقابل استفاده شده و باید با صرف منابع و هزینه های زیاد ، اقدام به تولید داروهایی کرد که هم بسیار گران بوده و هم فرایند تهیه آن ها بسیار پیچیده است.

بنابراین امکان دارد اقشاری از جامعه مانند اقشار کم درآمد و آسیب پذیر نتوانند داروهای مورد نیاز خود را به آسانی تهیه کنند و جان خود را از دست بدهند.

از همین رو شعار روز جهانی بهداشت در سال جاری ، مقاومت به داروهای ضد میکروبی ، یک تهدید جهانی انتخاب شده و برنامه های هفته سلامت که ۱۸ تا ۲۴ فروردین جاری برگزار می شود ، نیز بر روی این موضوع متمرکز شده است.

به عقیده پزشکان ، یکی از مهم ترین عوامل مقاومت دارویی و جهش میکروب ها و باکتری ها ، مصرف غیرمنطقی و نادرست داروها است.

به باور کارشناسان ، مصرف غیرمنطقی دارو در سراسر جهان رخ می دهد اما این وضعیت در ایران بسیار وخیم تر از سایر نقاط جهان است به طوری که بنا به اعلام مسوولان ذیربط ، هر ایرانی ، شش برابر میانگین جهانی دارو مصرف می کند .

یکی از موارد مصرف غیرمنطقی دارو ، مصرف و تجویز بیش از اندازه آنتی بیوتیکها در کشور است چنانکه طبق مستندات وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، پزشکان به طور متوسط برای بیش از ۴۹ درصد از بیماران خود ، حداقل یک قلم آنتی بیوتیک تجویز کرده اند.

این درحالی است که به گفته حسن آقاجانی ، مشاور وزیر بهداشت ، در بسیاری از کشورهای جهان ، ۲۵ درصد مراجعان از پزشک ، هیچ نسخه دارویی دریافت نمی کنند و تنها با توضیحات پزشکان در مورد تغذیه و توصیه های بهداشتی ، مشکلات بیماری آنان برطرف می شود.

مصرف خودسرانه دارو در کشور نیز بر مصرف غیرمنطقی دارو ، دامن زده است ، بسیاری از مردم با کوچکترین سردرد و یا ضعف به سراغ آنتی بیوتیک هایی مانند آموکسی سیلین ، مترونیدازول و سفیکسیم می روند.

مصرف خودسرانه این داروها موجب می شود هنگام ابتلای بعدی افراد به بیماریهای عفونی ، دیگر این داروها کارساز نباشد.

مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها ، موجب جهش های کروموزومی میکروبی می شود و ممکن است به جایی برسیم که دیگر آنتی بیوتیک ها به بیماریهای ساده ای مانند سرماخوردگی نیز پاسخ ندهد.

تمام گروه های سنی در معرض خطر مقاومت نسبت به داروهای ضد میکروبی قرار دارند اما مبتلایان به دیابت ، بیماریهای عفونی و بیماری های قلبی و مزمن در معرض خطر نوعی مقاومت دارویی قرار دارند که در افراد سالم ، احتمال بروز آن کمتر است.

همچنین اغلب بیماران اصرار دارند که پزشکان برای آنان آمپول تجویز کنند و پزشکان بسیاری نیز برای از دست ندادن مراجعان خود و یا دلایل دیگر ، آمپول تجویز می کنند.

بررسی های وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی نشان می دهد داروی تزریقی در ۴۹ درصد از نسخ پزشکی تجویز می شود و این امر موجب شده تا کشور ما بالاترین میزان مصرف داروهای تزریقی در منطقه را داشته باشد در حالی که داروهای تزریقی عضلانی ، کمترین اثربخشی و غیرقابل پیش بینی ترین اثر دارویی را بر بدن دارد.

براساس برآوردها ، آمپولی موسوم به آمپول دگزامتازون – نوعی داروی آرامبخش – یکی از بیشترین داروهای تزریقی تجویز شده در کشور است در حالی که استفاده از آمپول دگزامتازون یکی از عوامل پایین آمدن سن ابتلا به آب مروارید یا کاتاراکت در کشور بوده و موجب بروز مشکلات گوارشی ، کلیوی و فشار خون نیز می شود.

وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به خبرنگار ایرنا می گوید ،‌ مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در تمام دنیا وجود داشته و کشور ما نیز از این قاعده ، مستثنی نیست.

مرضیه وحید دستجردی  می افزاید : سالانه در آمریکا ۳۰ میلیارد دلار صرف مبارزه با عوارض داروهای آنتی بیوتیک  می شود و متاسفانه در کشور ما نیز مصرف نابجای آنتی بیوتیک ها ، هزینه های زیادی را به مردم تحمیل می کند.

وی خاطرنشان می کند ، علاوه بر تحمیل هزینه های گزاف و عوارض فراوانی که از مصرف نابجای آنتی بیوتیک ها ناشی میشود ، این داروها ، مقاومت میکروبی نسبت به آنتی بیوتیک ها را نیز ایجاد می کند.

وزیر بهداشت تصریح می کند ، اگر فردی دچار بیماری عفونی خاصی شود به دلیل مصرف نابجای گذشته آنتی بیوتیک ها ، دیگر این داروها برای درمان او موثر نیست.

به گفته دستجردی ، ایران در ردیف ۲۰ کشور نخست جهان در مصرف آنتی بیوتیک ها قرار دارد به طوری که سالانه حدود ۱۰ هزار مورد عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها در کشور ایجاد می شود.

تمام این گفته ها و دیگر بررسی های انجام شده نشان می دهد مصرف آنتی بیوتیک در کشور به مرز هشدار رسیده است و به گفته کارشناسان ، در صورت ادامه بی توجهی به مصرف و تجویز غیرمنطقی دارو ، با مرگ و میرها و بیماری های همه گیر فراوانی روبرو خواهیم شد.

به باور کارشناسان بهداشتی ، برای کاهش تجویز آنتی بیوتیک که به مقاومت داروهای ضد میکروبی منجر می شود ، اطلاع رسانی گسترده به مردم و پزشکان و ایجاد تحول در فرهنگ مصرف و تجویز دارو در کشور ضروری است ، فرآیندی که باید بیش از پیش جدی گرفته شود.

منبع :  خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۳۰۳۳۱۸۲۸