واکسن های روتین نوزاد

جداول واکسیناسیون و برنامه ریزی آن در زمینه بهداشت منطقه و کشور های مختلف متفاوت می باشد بنابراین چگونگی واکسیناسیون بستگی به شرایط جوامع مختلف از نظر ضروری یا غیر ضروری بودن متفاوت می باشد.در نوزادان تولد معمولا واکسن تزریق نمی شود علت آن وجود آنتی بادی هایی است که از مادر و از طریق جفت به نوزاد منتقل شده و مصونیت پاسیو ایجاد می کند اما در برخی از کشور ها از جمله ایران دو واکسن ممکن است در بدو تولد تزریق شود:

– تزریق واکسن هپاتیت B که علت آن عدم واکسیناسیون گسترده در بالغین و امکان مصون نبودن مادر می باشد

– واکسن ب س ژ BCG ٬ زیرا اولا درصد آلودگی بالا است و ثانیا بر علیه میکروب سل ٬ آنتی بادی ساخته نمی شود تا از طریق جفت به جنین منتقل شود.

– از دیگر واکسن های تزریق شده در بدو تولد واکسن فلج اطفال جهت ایجاد ایمنی موضعی در روده نوزاد می باشد .

اما بطور کلی واکسیناسیون معمولا از ۴۵ روزگی تا دوماهگی ( نوزاد دو ماهه  ) شروع می شود.

واکسن سه گانه دیفتری ٬ کزاز ٬ سیاه سرفه ( DPT )

این واکسن در پنج نوبت تزریق می شود بصورت سه نوبت اصلی و دو نوبت یادآور از ۴۵ روزگی یا دو ماهگی و بعد هر دو ماه تکرار می شود. تزریق یاد آور اول در ۱٫۵ سالگی و یادآور دوم بصورت دوگانه ( با حذف سیاه سرفه ) در ۴ تا ۶ سالگی تزریق می شود. نوع واکسن در مورد کزاز و دیفتری توکسوئید و در مورد سیاه سرفه میکروب کشته شده است تزریق واکسن بصورت داخل عضلانی ( IM ) می باشد مقدار واکسن ۰٫۵cc و محل تزریق قسمت قدامی بالای دست ٬ عضله دلتوئید بازو می باشد. در شیر خواران تزریق در ناحیه قدامی طرفی ران با سوزن عضلانی ۲۰ تا ۲۲ انجام می شود

واکسن دیفتری و کزاز در ایران  در موسسه حصارک کرج تهیه می شود که از ایمنی زایی خوبی برخوردار است . واکسن های دیفتری و کزاز معمولا عارضه ای ندارند اما سیاه سرفه  عوارضی مانند تب  دارد که گاهی تا ۴۰ درجه نیز می رسدکه ممکن است با تشنج همراه باشد.

ممکن است جذب واکسن کند صورت گیرد و واکنشهای موضعی تا چند هفته باقی بمانند . در صورتی که کودک تا سن هفت سالگی واکسن سه گانه را دریافت نکرده باشد باید واکسن دوگانه نوع بالغین ( DT ) تزریق شود. دوام مصونیت با واکسن کزاز ۵ الی ۱۰ سال می باشد و در مواقع خطرناک تزریق یادآور ضروری می باشد.

واکسن فلج اطفال ( پولیومیلیت )

نوع کشته شده این واکسن که به نام واکسن سالک معروف است امروزه کاربرد ندارد ویروس زنده ضعیف شده بنام سابین کاربرد وسیعی دارد. این واکسن از نوع خوراکی است که در دهان اطفال چکانده می شود ( OPV ) این واکسن به همراه واکسن سه گانه در سه دوز  ( ۲-۴ و ۶ ماهگی ) و دو دوز یادآور در ۱٫۵ سالگی و ۴ تا ۶ سالگی استفاده می شود. واکسن خوراکی بصورت تری والان که هر سه نوع ویروس را بصورت ضعیف شده دارد بکار می رود .

بیماری فلج اطفال یا پولیو در واقع به علت استفاده از آب لوله کشی و بهداشت آب در جوامع پیشرفته به دلیل وجود ویروسهای غیر بیماری زا در آب رودخانه ها و چاه ها می باشد لذا در ضورتی که افراد واکسینه نشده باشند احتمال ابتلا در بزرگسالی نیز وجود خواهد داشت.معمولا در بزرگسالان جهت واکسینه شدن از نوع سالک استفاده می شود که با کشت در کلیه میمون و کشته شدن توسط فرمالین بدست می اید . چنانچه کودک دچار اسهال و یا بیماریهای روده ای باشد واکسیناسیون پولیو نباید انجام شود

واکسن سرخک

این واکسن از ویروس زنده ضعیف شده  و به روش کشت سلولی روی سلولهای گوساله بدست آمده است . در ایران در موسسه رازی حصارک تهیه می شود.

دوز کامل واکسن یک می باشد که در ۱۲ ماهگی بصورت زیر جلدی   ( SC ) تزریق می شود ( زاویه سوزن در تزریق زیر جلدی ۴۵ درجه می باشد ) واکسن سرخک را گاهی به منظور  پیشگیری ٬ در سن زیر یک سالگی هم تزریق می کنند ( ۷ یا ۹ ماهگی ) اما واکسیناسیون اصلی همان ۱۲ ماهگی است . عوارض تزریق آن تب ٬ بثورات پوستی که معمولا ۶ روز پس از تزریق  ظاهر شده تا ۵ روز به طول می انجامند . از عوارض نادر آن آنسفالومیلیت است که شیوع آن یک در میلیون می باشد . از تزریق همزمان واکسن سرخک و پولیو باید خود داری نمود .

واکسن سرخک را همراه با دو واکسن اوریون و سرخجه به نام سه گانه یا MMR نیز تزریق می نمایند .

واکسن اوریون

واکسن اوریون به صورت نوع کشته شده که مصونیت آن قابل اعتماد نیست و واکسن با ویروس زنده ضعیف شده می باشد . عوارض آن تب ٬ تشنج  ٬ تورم مختصر غدد بناگوشی وگاهی هم آلرژی است . قدرت ایجاد مصونیت حداکثر ۷۰ درصد است ( این واکسن وارداتی است )

واکسن سرخجه

واکسن دو بصورت کشته شده ( که مصونیت غیر پایداری ایجاد می نماید ) و ویروس زنده ضعیف شده ( که مصونیت خوبی ایجاد می نماید ) می باشد .

بهترین سن جهت واکسیناسیون ۱۲ ماهگی است اما به دلیل آنکه ابتلا به سرخجه در ودران بارداری موجب سقط جنین ( در سه ماهه اول ) و یا ناهنجاریهای مادرزادی ی شود توصه می گردد که دختران قبل از سنین ازدواج مجددا برعلیه سرخجه واکسینه گردند . از طرفی تا سه ماه بعد از واکسینه شدن از بارداری باید پرهیز شود . واکسیناسیون در سه ماهه اول بارداری موجب ناراحتی های چشمی و کاتاراکت مادرزادی می شود ( واکسیناسیون بر  علیه سرخجه و اوریون اجباری نیست )

واکسن ب س ژ ( BCG )

واکسن  BCG جهت پیشگیری از ابتلا به سل بکار می رود تزریق واکسن اجباری نیست اما در برخی از کشور ها مانند ایران به علت شیوع و آلودگی بیشتر تزریق می گردد این واکسن زنده بوده و از کشت ۱۳ ساله مایکوباکتریومبوویس روی محیط حاوی صفرا بدست می آید و باعث مقاومت به میکروب سل بیماریزا ( باسیل کخ ) خواهد شد . تزریق واکسن در بدو تولد و بصورت ( ID ) داخل جلدی و مقدار آن ۰٫۱cc از محلول BCG می باشد. دوام واکسن ۶ الی ۷ سال و در صورت لزوم تکرار خواهد شد .ایمنی زایی آن ۵۰ تا ۸۰ درصد است تزریق واکسن در افرادی که در تماس با افراد مسلول هستند صورت می گیرد و قبل از تزریق باید تست جلدی توبرکولین یا تست مانتو در آنها منفی شده باشد هر چند امروزه به دلیل لزوم زمینه ژنتیکی برای پاسخگویی به تست ٬ در همه افراد ممکن است این تست مثبت نشود.

واکسن BCG در موسسه پاستور و بصورت لیوفیلیزه تهیه می شود.محلول توبرکولین که برای تست توبرکولین یا تست مانتو یا تست BCG به کار می رود عصاره کشت میکروب سل است که به آن محلول  PPD می گویند و در موسسه رازی حصارک تهیه می شده تزریق آن بصورت داخل جلدی و با سرنگ توبرکولین و به مقدار ۰٫۱cc ( معادل ۰٫۲ یا ۰٫۵ میلی گرم )بصورت موازی با  پوست و زاویه ۱۵ درجه در قسمت داخلی ساعد تزریق می شود

مثبت شدن تست بعد از ۷۲ ساعت بصورت تورم قرمز سفتی به قطر بیش از ۸mm ظاهر می شود. درر اطفالی که واکسن BCG تزریق نکرده اند در صورت منفی شدن تست مانتو نیازی به تزریق واکسن نیست و در صورت مثبت شدن باید علت را بررسی نمود .

منبع :

فشرده ایمونولوژی ( پریوش ابراهیمی – نپتون نیک انجام )