دارو چیست – نکات مهم در مصرف و تاریخ انقضاء داروها

دارو ماده ی شیمیایی است که برای تشخیص ، پیشگیری ، درمان و رفع علائم بیماری یا بالا بردن کیفیت زندگی بیمار به کار می رود.

دارو ها از منابع مختلفی تهیه می شوند :

۱ – گیاهی

۲ – معدنی

۳ – میکروارگانیسم ها

۴ – روش های مهندسی ژنتیک

۵ – منابع حیوانی

۶ – منابع دریایی

۶ – روش های صناعی

تقسیم بندی نام دارو ها :

۱ – نام ژنریک : نام رسمی ماده ی دارویی است و توسط کمیته نامگذاری نظام دارویی انتخاب می شود.

۲ – نام تجارتی : توسط شرکت سازنده انتخاب می شود.

۳ – نام شیمیایی : نام مواد شیمیایی تشکیل دهنده ی دارو است.

تاریخ انقضاء داروها :

بر روی بسته بندی داروها ، تاریخی تحت عنوان ( Exp.date) یا تاریخ انقضاء درج می شود این تاریخ مشخص کننده ی زمانی است که از آن به بعد دارو قابل استفاده نیست. این امر ممکن است به علت کاهش ماده موثر دارو و در نتیجه کاهش اثرات درمانی حاصله و یا انجام فعل و انفعالاتی در ماده موثر دارویی رخ می دهد و آن را به ترکیبات سمی تبدیل می نماید که نه تنها موجب بروز اثرات درمانی مورد نظر نمی شود بلکه صدماتی نیز به ارگان های حساس به آن ماده ی سمی وارد می کند لذا توجه به تاریخ انقضاء داروها ضروری است.

نحوه ی دریافت دارو :

۱ – با نسخه ی پزشک

۲ – بدون نسخه ی پزشک : داروهایی که بدون نسخه از داروخانه دریافت می شوند داروهای OTC یا داروهای روی پیشخوان معروف هستند.

روش های تجویز دارو :

خوراکی ، تزریقی ، موضعی ، استعمالی ، استنشاقی

اشکال دارویی :

۱ – اشکال خوراکی : رایج ترین نوع مصرف داروها هستند که شامل جامد و مایع می باشد.

الف – جامد :

* قرص : مواد موثره ی دارویی همراه با مواد افزودنی مثل طعم دهنده ، رنگ ، و … که به صورت قرص تهیه می شود.

قرص ها به انواع بلعیدنی ، جویدنیی ، مکیدنی ، زیرزبانی ، و جوشان تقسیم می شوند.

* کپسول : ماده ی موثره ی دارویی داخل یک استوانه ژلاتینی قرار می گیرد که این پوشش بعد از مصرف خوراکی درون دستگاه گوارش باز و دارو آزاد می شود.

* پودر : ذرات ریز و نرمی هستند که قبل از مصرف باید به صورت محلول درآیند.

ب – داروهای مایع :

* شربت : محلول غلیظ قندی محتوی ماده ی فعال دارویی است.

* الگزیر : محلولی از دارو در پایه ی آب و الکل است.

* سوسپانسیون : نوعی داروی مایع که در آن ذرات ریز ماده دارویی در حلال آبی به صورت معلق می باشند.

* محلول خوراکی : فرآورده های مایعی هستند که دربردارنده ی یک یا چند ماده دارویی در یک حلال ( معمولا آب ) هستند.

۲ – اشکال تزریقی : دستیابی به اثرات سریع دارویی یکی از دلایل تجویز این شکل دارویی است که شامل آمپول ، ویال و محلول تزریقی بوده و به صورت استریل تهیه می شود.

روش های تزریق شامل عضلانی ، وریدی و زیرجلدی می باشند.

* آمپول : یک فرآورده یک بار مصرف آماده ی تزریق است ، که پس از باز شدن سر آن ، قابل نگهداری نیست.

* ویال : به دو صورت پودر یا محلول آماده تزریق وجود دارد که ممکن است یک یا چند بار مصرف شود.

* محلول تزریقی : ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ سی سی استریل هست که فقط به صورت وریدی تجویز می شود.

۳ – اشکال موضعی : به صورت موضعی در محل بیماری مالیده می شود.

* کرم و پماد : فرآورده های نیمه جامد غیر استریلی هستند که دارو در یک پایه ی مناسب ، قابل جذب تهیه می گردد و به صورت موضعی به کار می رود. پایه ی پماد چرب تر از پایه ی کرم می باشد.

* پماد چشمی : پمادهای استریلی هستند که جهت استعمال روی سطح پلک چشم استفاده می شوند.

* لوسیون : فرآورده های مایعی هستند که برای مصرف خارجی بر روی پوست یا مو استفاده می شوند.

* ژل : ماده ی نیمه جامدی ، حاوی ذرات کوچک و بزرگی است که به وسیله ی یک مایع کنار هم قرار گرفته است.

* محلول های استریل شستشو : محلول هایی هستند که برای شستشو مواضع مختلف در بدن مصرف می شوند.

۴ – اشکال استعمالی دارو ها :

* شیاف : فرآورده های دارویی که از راه مقعد یا مهبل استعمال می شوند و شامل انواع ذیل می باشند.

* شیاف مقعدی : داروی جامدی است که از راه مقعد استعمال می شود.

* کرم یا قرص واژینال ( مهبلی ) : قرص یا کرم واژینال به وسیله ی ( اپلیکاتور ) که همراه آن است در واژن استعمال می شود.

۵ – اشکال استنشاقی : فرآورده های محلول یا سوسپانسیونی هستند که به صورت فشرده در اسپری های مخصوص تهیه می شوند و در مجاری تنفسی به صورت استنشاقی استفاده می شوند.

۶ – قطره ها :

۱ – قطره ی چشمی : محلول یا سوسپانسیون استریل دارویی است که در سطح خارجی چشم و لایه ی داخلی پلک ها چکانده می شود.

۲ – قطره ی گوشی : حاوی محلول یا سوسپانسیون دارو بوده و در کانال گوش خارجی چکانده می شود.

۳ – قطره ی بینی : محلول دارویی است که جهت ایجاد تأثیرات موضعی در داخل بینی استفاده می شود.